Vua Arthur có thực sự tồn tại?
Arthur Pendragon, hay còn được biết với cái tên Vua Arthur. Ông là một nhà lãnh đạo Anh quốc huyền thoại vào cuối thế kỷ thứ năm và đầu thế kỷ thứ sáu, và được cho là đã lãnh đạo cuộc chiến tranh chống lại quân xâm lược Saxon. Việc ông có phải là một cá nhân có thật hay không, đã được tranh luận trong nhiều năm, và có lẽ sẽ tiếp tục như vậy trong tương lai. Theo truyền thuyết , là một vị vua của Anh . Ông là một anh hùng dân gian và là nhân vật trung tâm trong truyền thống văn học thời trung cổ được gọi là Matter of Britain — tập hợp các tác phẩm văn học thời trung cổ và các tài liệu huyền thoại liên quan đến Vương quốc Britainnia và Bretagne, cũng như các vị vua và anh hùng huyền thoại liên quan đến nơi này, đặc biệt là Vua Arthur
Trong lịch sử, Arthur có thể là một nhà lãnh đạo chiến tranh người Anh đã ngăn chặn cuộc xâm lược của người Saxon vào Anh trong một thời gian. Trong truyền thuyết, ông trở thành một vị vua vĩ đại; người chinh phục hàng chục vương quốc; người cai trị vương quốc kỳ ảo Camelot ; người sáng lập Bàn Tròn ; và là thành trì của công lý trong một thế giới “quyền lực là lẽ phải”. Sự sụp đổ của ông được gây ra bởi những người gần gũi nhất với ông: vợ ông, Guenevere ; hiệp sĩ giỏi nhất của ông, Lancelot ; cháu trai của ông, Gawain ; chị gái của ông, Morgan ; và con trai của ông, Mordred . Ông đã tử trận trong một trận chiến lớn chống lại người sau, người đã chiếm đoạt ngai vàng của ông, nhưng truyền thuyết kể rằng ông vẫn sống trên đảo Avalon , nơi ông sẽ trở về để lãnh đạo người dân của mình một lần nữa, đúng như câu nói, “The Once and Future King” — ám chỉ đến việc ông ấy từng là Vua và sẽ trở thành Vua trong tương lai. Arthur Pendragon cũng được biết đến trong các tác phẩm giả tưởng thời hiện đại, có lẽ nhiều anh em wibu hay otaku sẽ biết nhiều đến với Artoria Pendragon — một nhân vật nổi tiếng được biết đến là Saber trong Fate.
Tranh: Artoria Pendragon. Nguồn bức tranh: https://twitter.com/kanniiepan/status/1248374097706270720
Và câu hỏi của bài viết ngày hôm nay là về chủ đề: “Liệu rằng Vua Arthur có thực sự tồn tại không?” Hừm, câu trả lời có thể là... “có khả năng” hoặc... đơn giản là không.
Câu hỏi về việc liệu Vua Arthur là một nhân vật lịch sử hay chỉ là một sáng tạo huyền thoại vẫn còn phức tạp và hấp dẫn. Nếu tồn tại, Vua Arthur theo nguyên gốc lịch sử có lẽ sẽ khác xa so với vị vua được lãng mạn hoá trong các văn học thời trung cổ. Vì ông sống trong thời kỳ hỗn loạn giữa sự kết thúc của thời kỳ cai trị của La Mã thuộc Anh, sự sụp đổ của Đế Quốc Tây La Mã và sự thống trị của người Anglo-Saxon đối với Đảo Anh, vào khoảng cuối thế kỷ thứ 5 đến đầu thế kỷ thứ 6 — do đó nhiều câu chuyện về Vua Arthur, điển hình như vác cây Thập Giá Thật đã từng đóng đinh Chúa Jesus từ Jerusalem về Đảo Anh chắc chắn sẽ là một sự hoang đường và vô lý. [Nếu đúng thật thì cây Thánh Giá được mang về thành phố Constantinople kia có lẽ là hàng giả rồi =))]
Người ta cho rằng Vua Arthur đã là một nhà lãnh đạo của người Britons, có thể ông không thực sự là một vị vua đúng nghĩa, mà là một Dux Bellorum (đại loại như một lãnh đạo quân sự hay tướng lĩnh quân phiệt — cũng có thể nói là “Vua” nếu bạn nghĩ như vậy) đã chiến đấu chống lại người Anglo-Saxon đang xâm lấn. Những tài liệu lịch sử đáng tin cậy nhất về Arthur đến từ các văn bản như Historia Brittonum (thế kỷ thứ 9) và Annales Cambriae (thế kỷ thứ 10), cho thấy chiến công của Vua Arthur thông qua một loạt trận đánh chống lại người Saxon, kết thúc bằng trận chiến quyết định của Badon — nơi người Anglo-Saxon quyết định từ bỏ cuộc xâm lược chống lại người Britons cho đến khi Vua Arthur mất.
Tuy nhiên, những nguồn này được viết hàng thế kỷ sau khi Arthur được cho là đã sống, và chúng đã cho thấy dấu hiệu của sự thần thoại hóa. Ví dụ, Historia Brittonum ghi chép Arthur có những chiến tích phi thường có tính siêu nhiên — nhưng ít nhất những trận chiến ghi chép thực sự có mối quan hệ lịch sử chứ không phải giả tưởng hoàn toàn và Annales Cambriae tạo sự nghịch lý trong dòng thời gian lịch sử khi sử dụng các ngày tháng kép phản ánh sự không chắc chắn về thời điểm trong biên niên sử — ngoại trừ một số các sự kiện trong các năm được ghi gần trùng khớp, ví dụ như cái chết của Maelgwn xứ Gwynedd trong bệnh dịch hạch năm 547/549 có vẻ như được ghi ngày chính xác, xét đến sự lan rộng của bệnh dịch hạch Justinianic trên khắp Châu Âu lúc bấy giờ.
Đồng thời với thời điểm giả định của Arthur, tu sĩ Gildas, trong tác phẩm De Excidio et Conquestu Britanniae của ông, ghi chép về tình trạng của Britain nhưng không đề cập đến Arthur, mặc dù đã mô tả chi tiết trận chiến của Badon. Sự bỏ qua này đã khiến một số người nghi ngờ tính lịch sử của Arthur, nhưng những người khác lập luận rằng mục đích của Gildas không phải là cung cấp một lịch sử toàn diện, mà là một bài giảng đạo đức, và do đó sự bỏ qua của ông đối với Arthur không phải là bằng chứng xác định chống lại sự tồn tại của người sau — điều này đúng vì Gildas thường không đề cập đến tên những người cai trị trị vì trước thời của ông. Ví dụ, nhân vật phản diện truyền thống, Vortigern, bị đổ lỗi vì đã đưa người Anglo-Saxon vào Anh với tư cách là đồng minh của mình, được gọi là “bạo chúa kiêu hãnh” (superbus tyrannus), một cách chơi chữ, vì “Vortigern” có nghĩa là “người cai trị tối cao” — chưa kể là ông đều gọi các vị vua Anh là bạo chúa vì ổng chỉ trích rằng, “Đảo Anh không có Vua, chỉ có các bạo chúa”, dù vậy Gildas đã đưa ra một ngoại lệ cho quy tắc này, khi nêu tên Ambrosius Aurelianus là nhà chiến sĩ của người Britons, người đã giúp xoay chuyển tình thế trong cuộc đấu tranh chống lại những kẻ xâm lược. Nên cũng có khả năng, Vua Arthur đã làm gì đó đắc tội — có lẽ là không theo đạo Thiên Chúa Giáo nên dù Vua Arthur có nhiều chiến công đến đâu thì cũng được cho là một bạo chúa xếp với các nhà lãnh đạo khác.
Ngoài ra, hình tượng Arthur mà chúng ta biết ngày nay chủ yếu là sản phẩm của các nhà văn thời trung cổ sau này như Geoffrey of Monmouth và tác phẩm Historia Regum Britanniae (thế kỷ thứ 12) của ông và các tiểu thuyết Arthurian tiếp theo của các nhà văn như Chrétien de Troyes và Thomas Malory, đã tạo ra một vị vua huyền thoại là biểu tượng của sự hiệp sĩ và chủ nghĩa dân tộc Anh, cụ thể là England hơn là phản ánh một nhân vật lịch sử thực tế. [Vì thế nên, hầu hết các bộ phim về Vua Arthur, chúng ta đều thấy ông ta là một người Anglo-Saxon aka English mặc áo giáp có biểu tượng lá cờ thập tự chinh (hoặc biểu ngữ của England), cầm thanh kiếm Excalibur và hò hét chiến đấu cho England =)) đúng kiểu chương trình nghị sự để tuyên truyền].
Nên dù có thể đã có một nhân vật lịch sử đã truyền cảm hứng cho truyền thuyết về Vua Arthur, nhưng Arthur của lịch sử sẽ khác xa so với vị vua thần thoại được tôn vinh trong văn học. Bất kỳ nguyên mẫu lịch sử nào của Arthur có thể đã đóng vai trò là một nhà lãnh đạo quân sự trong thời kỳ biến động lớn, nhưng chi tiết về cuộc đời ông đã bị che mờ bởi hàng thế kỷ truyền thuyết và “fanfic” lãng mạn của vô số các nhà văn đương thời và các lời đồn đại trong dân gian truyền miệng. Vậy thì điều đó đưa chúng ta đến đâu khi nói đến một nguyên mẫu lịch sử tiềm năng cho Arthur — được cho rằng là gốc, có liên quan hay được tham chiếu, và hy vọng rằng ông sẽ được ghi lại bằng cái tên này hoặc một cái tên tương tự (nếu đó không phải là biệt danh hoặc danh hiệu), chúng ta sẽ thử xem xét một số ứng cử viên có khả năng là Vua Arthur theo nguyên gốc lịch sử:
•Một Vua Arthur không được ghi chép lại — có lẽ đã từng tồn tại hoặc.... chưa bao giờ thực sự tồn tại. Có thể đã được ngụ ý trong nhiều câu chuyện khác nhau mà ta không để ý đến hay không hiểu được.
•Lucius Artorius Castus, một sĩ quan La Mã từng phục vụ ở Anh gần biên giới phía bắc vào thế kỷ thứ 2 và được chôn cất tại Dalmatia; ngoài việc cung cấp nguồn gốc tiếng Latin có thể có cho cái tên Arthur, nhưng ông gần như không liên quan gì đến một “Vua Arthur” lịch sử.
•Ambrosius Aurelianus, nhà lãnh đạo người Anh gốc La Mã của những năm 460 và 470, sau này được Gildas ca ngợi, nhưng được chứng thực tương đối đầy đủ là khác biệt với Arthur và vốn được cho là một vị vua quá cố trước thời đại của Arthur và ngay cả Gildas dường như cũng không coi chiến thắng tại Badon là của ông. Và chính Historia Brittonum không có ngụ ý bảo hai người là một.
•Riothamus, tên hoặc tước hiệu của một vị vua người Britons (đóng đô ở miền nam La Mã thuộc An hay Brittany) đã có nỗ lực nhưng không thành công trong việc hỗ trợ cho người La Mã chống lại người Goth ở Gaul vào năm 469. Điều này có thể đã truyền cảm hứng cho việc quy một chiến dịch ở Gaul cho Arthur trong tiểu thuyết sau này, nhưng ông có tiểu sử ít liên quan hay giống các câu chuyện như Ambrosius Aurelianus và Vua Arthur nên khả năng ông là Vua Arthur càng thấp hơn.
•Arthwys xứ Ebrauc (khoảng năm 500), một liên kết phả hệ trong phả hệ của “Men of the North” có nguồn gốc từ Coel the Old con trai của Mar/Maeswig the Lame, con trai của Ceneu, con trai của Coel the Old; cuối cùng là tổ tiên của nhà Tudo đã cai trị England, Wales và Ireland. Gia đình ông thống trị những gì sau này trở thành miền bắc nước Anh, bộ chỉ huy quân sự của dux Britanniarum của La Mã , có lẽ tập trung ở Eboracum/Ebrauc (York) — điều này có liên quan gì đến Arthur với tư cách là Dux Bellorum — nhưng mối liên hê của ông với các địa điểm trong câu chuyện về Vua Arthur như Camelot tại Wales hay Cornwall sẽ trở nên vô nghĩa và không liên quan.
•Owain Whitetooth (khoảng năm 520) là một mắt xích trong gia phả của các vị vua Gwynedd và các hoàng tử Rhos. Ông là con trai của Einion, cháu trai của Cunedda. Theo Gildas, ông có thể là chú của Maelgwn của Gwynedd (Maglocunus của Gildas) đã bị giết để Maelgwn có thể nắm quyền. Vì Maelgwn có thể được Gildas trình bày là vị vua hàng đầu, nên Owain có thể là vị vua hàng đầu trước ông. Tuy nhiên, điều này khá suy đoán. Hơn nữa, thuật ngữ của Gildas, “avunculus”, thường đề cập đến chú ruột, trong khi Owain là anh trai của cha Maelgwn, Cadwallon. Một luồng ý kiến khác chỉ ra rằng con trai của Owain, Cynlas the Red (Cuneglasus của Gildas), được gọi là “người lái xe của cỗ xe của Pháo đài Gấu” và cố gắng kết nối giữa “gấu” (arth) và Arthur, và chỉ ra Owain là tiền nhiệm của Cynlas và “gấu” được đề cập.
•Cynlas the Red (khoảng năm 540) là một mắt xích trong gia phả của các vị vua Gwynedd và các hoàng tử Rhos. Ông là con trai của Owain, cháu trai của Einion, cháu chắt của Cunedda. Vì những lý do được liệt kê ở trên, Cynlas cũng đã được liên kết với “gấu” (arth) và do đó là Arthur. Hoặc có thể, nếu “gấu” và “Pháo đài Gấu” có liên quan gì đến Arthur, Cynlas đã là một người gần gũi với Vua Arthur, bất kể ông là ai.
•Athrwys of Ergyng (khoảng năm 590) cũng là một mắt xích trong gia phả của các vị vua Gwent và Glywysing: con trai của Meurig, con trai của Tewdrig. Thời điểm này hơi muộn so với Arthur gốc và mặc dù bề ngoài tương tự (và dễ nhầm lẫn với Arthwys), Athrwys là một tên khác. Có thể gợi ý, ông có thể có một người anh họ tên là Medrawd (Mordred). Ít nhất hai vị vua khác của Gwent được truyền lại từ ông cũng tên là Athrwys, cũng như Arthfael của Glywysing và hai Arthfaels of Gwent. Nhưng thời điểm quá muộn và tên không hoàn toàn trùng khớp với Arthur.
•Artuir of Dál Riata (mất khoảng năm 596) là một thành viên của gia đình hoàng gia của người Dál Riata Scots – gốc Ireland: Artuir, con trai của Áedán, con trai của Gabrán (hoặc Artuir, con trai của Conaing, con trai của Áedán, con trai của Gabrán). Ông không bao giờ trị vì một vương quốc nhưng được ghi nhận là đã bị giết trong trận chiến trong thời kỳ trị vì của cha (hoặc ông nội) Áedán. Mặc dù tên trùng khớp, nhưng thời điểm quá muộn so với Vua Arthur trong câu chuyện về Vua Arthur.
•Arthwyr of Dyfed (khoảng năm 620) là một mắt xích trong gia phả của các vị vua Dyfed – có thể là người gốc Ireland: con trai của Pedr, con trai của Cyngar, con trai của Gwethefyr (Vortipor). Mặc dù tên trùng khớp, với tư cách là chắt của Vortipor theo Gildas, nhưng ông cũng sống quá muộn để trở thành Vua Arthur theo trong các câu chuyện về Vua Arthur tương tự như trên.
King Arthur của họa sĩ Charles Ernest Butler, được vẽ vào năm 1902.
Và đó là những gì mà chúng ta biết về các thông tin cơ bản để xác định xem liệu Vua Arthur có thực sự tồn tại và ai sẽ là một phiên bản Arthur gần giống nguyên tác theo câu chuyện nhất trong lịch sử thật. Sự tồn tại của Arthur trong lịch sử có thể là có thật, nhưng những gì chúng ta nghĩ về Vua Arthur, từ Camelot cho đến Bàn Tròn, từ Hiệp sĩ đến Phù thủy Merlin, đều là truyền thuyết và nên được coi là như vậy. Tuy nhiên, dù có thực hay không, truyền thuyết về Vua Arthur vẫn tiếp tục được truyền cảm hứng và chiếm lĩnh trí tưởng tượng của nhiều thế hệ. Bởi vì... trong văn hoá, nhiều khi sự thật không quan trọng bằng ý nghĩa của truyền thuyết và giá trị của nó trong việc định hình nhân cách và giá trị của cộng đồng.
Phác thảo giả tưởng về một Great Britain dưới thời đại của Vua Arthur.
Tất cả tư liệu kể trên đều được trích dẫn và dựa trên các nguồn văn học, tài liệu lịch sử và các chủ đề lịch sử đã được bàn luận. Cảm ơn mọi người đã đọc bài viết này, tôi là Sir Lafan và hẹn gặp lại trong những bài viết sau.
Tư liệu:
https://en.wikipedia.org/wiki/King_Arthur
https://en.wikipedia.org/wiki/Matter_of_Britain
https://en.wikipedia.org/wiki/Sub-Roman_Britain
https://www.yorku.ca/inpar/geoffrey_thompson.pdf
https://drive.google.com/file/d/1oEWhLbhoMNt9g0nPhu-X6UCTgtWBAylF/view
https://drive.google.com/file/d/1rmPOhuuTwDUXwsXep_NLelXYTrCFJ4xL/view
https://www.academia.edu/1235757/Gildas_De_Excidio_et_Conquestu_Britanniae_
https://ia600905.us.archive.org/21/items/annalescambriae00willgoog/annalescambriae00willgoog.pdf